Portal hipertansiyon (PH), karaciğere dalak ve gastrointestinal sistemden gelen kanı taşıyan portal venöz sistemdir. Normal koşullarda bu sistemdeki basınç 5-8 mmHg arasında değişir ve bu değerlerin üzerindeki basınç PH olarak isimlendirilir. Buna karşın portal hipertansiyon hastalığından söz etmek için basıncın genellikle 12 mmHg ve üzerindeki değerlerde sabit bir seyir izlemesi aranmaktadır.
PH’nin nedenleri arasında birçok hastalık yer alır. Ancak bunların içinde en önemlisi karaciğer sirozudur.
Ultasonografik inceleme, PH hastalarında splenomegali, assit, portal venin genişlemesi (<13 mm), splenik venin genişlemesi (<10 mm) ve portal vende kavernöz transformasyonu gösterebilir. Özefagogastroskopi özefagus ve mide varislerinin tanısında en değerli tanı yöntemidir.
Kronik karaciğer hastalığı ve PH’nin bir arada bulunduğu hastalarda özefagus varislerinin görülme sıklığı oldukça yüksektir. Özefagus varisleri, kompanse karaciğer sirozlu hastalarda yüzde 40, dekompanse sirozdaysa yüzde 60 oranında görülür.
Karaciğer yetersizliğinin derecesini saptamak, kronik karaciğer hastalığında prognozun tahmini ve uygun tedavinin seçiminde büyük önem taşır. Bu amaçla bazı skorlama sistemleri ve sınıflamalar önerilmiştir. Bu amaçla en yaygın kullanılan sınıflama Child-Turcotte-Pugh (CTP) sınıflamasıdır (Tablo 2).
Tablo 2: Child-Turcotte-Pugh sınıflaması
Skor | 1 | 2 | 3 |
Ensefalopati | Yok | Minimal | Koma |
Assit | Yok | Hafif | Orta |
Bilirubin (mg/dL) | 1 – 2 | 2,1 – 3 | ≥3,1 |
Albumin (g/dL) | ≥3,5 | 2,8 – 3,5 | ≤2,7 |
Protrombin zamanı (s) | 1 – 4 | 4,1 – 6 | ≥6,1 |
veya INR | <1,7 | 1,7 – 2,3 | >2,3 |
Evreler
Child A: 5 – 6;
Child B: 7 – 9
Child C: 10 – 15
İlk varis kanamasının önlenmesi (Primer profilaksi)
Varis kanamasının tekrarının önlenmesi
Kanayan varislerin tedavisi
Portal hipertansiyonda ileri tedavi yöntemleri
Portal hipertansiyonun komplikasyonlarından olan assitin ilk aşama tedavisi diyette sodyum kısıtlaması ve diüretik kullanımıdır. Bu medikal tedavinin yetersiz kaldığı durumlarda yüksek hacimli parasentez uygulanabilir.